NEMA ŠUMA DA OHLADE BALKAN: Odlukom Vlade omogućen uvoz šumskog sadnog materijala iz sličnih ekoloških regija

BALKANSKO poluostrvo, uz severnu polarnu kapu, izloženo je najbržem zagrevanju na planeti, uz sve veće prisustvo ugljenika u atmosferi i sve manje šuma, koje jedino mogu suzbiti taj „efekat staklene bašte“.

Foto Zoltan Varga

Čulo se ovo na tribini o pošumljavanju i klimatskim promenama u Vrbasu, jednoj od najmanje šumovitih opština u Srbiji.

Predsednik Ekološkog pokreta Vrbasa (EPV) Ratko Đurđevac navodi da su propali mnogi pokušaji da se nevesela statistika u ovom delu naše zemlje popravi, jer se, nažalost, većina posađenih mladih stabala osuši usled neodržavanja, ali i slabog kvaliteta sadnica.

Očekuje se da to bude otklonjeno Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o reproduktivnom materijalu šumskog drveća, usvojenim u Narodnoj skupštini 6. marta ove godine, kojim se omogućava da se selekcionisana semena i delovi biljaka za proizvodnju šumskih sadnica uvoze iz regiona sličnih ekoloških osobina kao što je naš.

– Između dva svetska rata Srbija je ogoljena, jer je sa 70 procenata pošumljenosti spala na 10 odsto. Od Drugog svetskog rata pa do devedesetih godina prošlog veka šumovitost naše zemlje je povećana na oko 30 procenata i sad iznosi 29,1 odsto. Vrbas je sa 0,4 odsto među 10 najmanje šumovitih opština u Vojvodini, koja je, inače, najmanje pošumljena regija Evrope, sa 150.000 hektara ili 6,49 procenata obraslosti šumom – predočio je Đurđevac.

Dejan Maksimović, Foto EPV

Dejan Maksimović, predsednik Ekološkog centra „Stanište“ iz Vršca i koordinator mreže „Pošumimo Vojvodinu“, koju čine 25 udruženja i pokreta građana, slikovito je pojasnio da je severnoj srpskoj pokrajini za dostizanje optimalne pošumljenosti od 14 odsto neophodan pojas širok 17 i dug 100 kilometara (što odgovara dužini puta od Novog Sada do Subotice) sa 100 miliona kvalitetnih sadnica, a to je 170.000 hektara novih šuma.

– Zakoni, propisi, republički i pokrajinski fondovi za šume su samo delovi sistema i instrumenti za sprovođenje politike u oblasti šumarstva. Opštine i gradovi, međutim, nezaobilazni su akteri, jer od njih mora poteći inicijativa za pošumljavanje konkretnih površina. Praksa nam pokazuje da na lokalu takvih aktivnosti nema, jer je Srbobran jedina opština u Vojvodini koja ima višegodišnji plan pošumljavanja – naglasio je Maksimović.

Ratko Đurđevac, Foto EPV

S druge strane, napominje on, vojvođanski gradovi i opštine doneli su prostorne planove, koji ističu od 2025. do 2030. godine, prema kojima bi, ako se ostvare, pod šumama bilo svega 9.700 hektara više nego ranije. Pritom ističe da čak 25 od 45 lokalnih zajednica u APV nije planiralo povećanje šumskog zemljišta ili je to povećanje ispod tri odsto.

Ratko Đurđevac kaže da razgovori s nadležnima o većoj pošumljenosti u opštini Vrbas nisu doneli nikakav rezultat.

– Inicirali smo podizanje zelenog zaštitnog pojasa oko glavne gradske deponije, ali smo odbijeni, kako rekoše, iz tehničkih razloga. Opština je lane posadila 1.200 sadnica kraj sportsko-rekreativnih terena „4. juli“ u Vrbasu, ali su se osušile. Tražimo, zasad bezuspešno, da se pruži podrška vatrogascima, voljnim da zalivaju sadnice. Pre tri godine je na obodima naših sela posađeno 10.000 stabala hrasta, ali se ni ona nisu održala. Ove sadnice su, kako smo procenili, stigle kao otpadni materijal iz rasadnika – izneo je Đurđevac.

Foto R. Debeljački

Osim što se insistira na strogo proverenom kvalitetu šumskog reproduktivnog materijala, novousvojenim zakonskim odredbama je predviđeno da njegovom proizvodnjom i doradom rukovode diplomirani inženjeri šumarstva. Đurđevac, međutim, napominje da u vrbaskoj lokalnoj samoupravi nije angažovan nijedan šumarski inženjer.

Foto EPV

Slaba vajda od Fonda

ZAKON o šumama propisuje naknade za korišćenje i promenu namena šuma, a tim novcem bi trebalo da se finansiraju „očuvanje, zaštita i unapređenje stanja postojećih i podizanje novih šuma“. Dejan Maksimović ukazuje da su prihodi od ovih namena kroz Fond za šume APV dosad većim delom – od 50 do 75 procenata – trošeni na izgradnju šumskih puteva, a svega dva do pet odsto na pošumljavanje. Upozorio je i na „plantažno šumarstvo“ klonskim vrstama drveća, ističući da se takve površine samo statistički vode kao šume, a zapravo je reč o proizvodnji za potrebe drvne industrije.