KONTROVEZNI VOĐA: Pre 55 godina Muamer el-Gadafi proglasio se za premijera

NA današnji dan, 16. januara 1970. godine, libijski vođa Muamer el-Gadafi, proglasio se za premijera, što je bio ključni trenutak u njegovoj političkoj karijeri i u istoriji države. Ova odluka označila je početak novog političkog režima u Libiji, koji je doveo do radikalnih promena u zemlji i imao dugoročne posledice na unutrašnju i spoljnu politiku.

Foto: Arhiva Novosti

Muamer el-Gadafi je došao na vlast 1969. godine posle vojnog puča kojim je svrgnuo monarhiju kralja Idrisa I. Bio je tada samo 27-godišnji potporučnik. Puč je bio skoro beskrvni, a Gadafi je preuzeo vlast bez većih sukoba. To je bio početak njegove gotovo 42-godišnje vladavine. Zanimljivo je da se Gadafi od samog početka svog političkog uspona distancirao od tradicionalnih političkih stranaka i sistema, promovišući ideje socijalizma, panarabizma i islamizma.

U januaru 1970. godine, Gadafi je postao premijer. Jedan od njegovih prvih poteza nakon dolaska na vlast bio je nacionalizacija libijske naftne industrije. Ova odluka učinila je Libiju bogatom državom, jer je zemlja posedovala ogromna naftna bogatstva. Gadafi je koristio prihod od nafte za realizaciju velikih infrastrukturnih projekata, ali i za finansiranje svojih ideja o revolucionarnom društvu.

Gadafi je postao poznat po svom političkom manifestu „Zeleni knjiga“, koji je objavio 1975. godine. U njemu je predložio radikalne ideje o vladi u kojoj narod direktno upravlja bez posredovanja političkih stranaka, parlamenta ili centralizovane vlasti. Njegov sistem, poznat kao „Džamahirija“ ili „narodna vlast“, temeljio se na samoupravi, ali je u praksi značio centralizovanu vlast koju je on kontrolisao. Iako su mnogi u međunarodnoj zajednici kritikovali njegovu vladavinu, on je bio neumorni propagator svojih političkih stavova.

Gadafi je bio poznat po svom neobičnom i ekscentričnom stilu života. Tokom svojih putovanja, uvek je nosio prepoznatljivu dugmadi i odela u jarkim bojama, dok su njegovi pratioci bili obučeni u specifične uniforme. Njegova bivša supruga, Saada, tvrdila je da je bio opsednut određenim stvarima – od kolekcije automobila do ljubavi prema vrhovnoj moći.

Pod Gadafijem, Libija je postala važan akter na Bliskom istoku i u Africi, često zauzimajući radikalne stavove prema zapadnim zemljama, posebno Sjedinjenim Američkim Državama. Gadafi je podržavao mnoge revolucionarne pokrete širom sveta, od Afrike do Latinske Amerike.

U periodu „Arapskog proljeća“, Gadafi je pokušao da suzbije proteste koji su izbili u Libiji 2011. godine. Posle nekoliko meseci krvavog građanskog rata, 20. oktobra 2011. godine, Gadafi je ubijen u rodnom Sirtu. To je bio kraj njegove 42-godišnje vladavine.